चन्द्रमामा मानव भविष्य: यात्रा र बसोबास

नासाका यसअधिका परियोजनाहरूलाई ग्रीक ईश्वर अपोलोको नाम दिइएको थियो। अबको परियोजना अपोलोको जुम्ल्याहा बहिनी आर्टेमिसको नाममा हुनेछ र अहिले नै नासाको को अन्तरिक्षयात्री चन्द्रमामा पाइला टेक्ने पहिलो महिला हुनेछ भनेर अनुमान शुरू भइसकेको छ।

नासासँग ३८ जना सक्रिय अन्तरिक्षयात्री छन् जसमा १२ जना महिला छन्। उनीहरूमध्येका केट रुबिन्स पृथ्वीको घातक रोगहरूबारे अध्ययन गरेकी सूक्ष्मजीव वैज्ञानिक हुन् भने जीनेट इप्स सीआइएमा प्राविधिक काम गरेकी हुन्। चिकित्सक सेरेना ओनोन चान्सेलर र इलेक्ट्रिक इन्जिनियर क्रिस्टिना कोच पनि छन्।

जिम ब्राइडेस्टाइनले हालै सीएनएनलाई भनेका छन्: “चन्द्रमामा टेक्ने यस्तो व्यक्ति हुनेछ जसको शीप प्रमाणित छ, जो उडिसकेको र अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनमा पुगिसकेको हुनेछ।”

तीनपटक अन्तरिक्ष यानको यात्रा गरेकी स्टेफनी विल्सनसँग सबैभन्दा बढी उडानको अनुभव छ। ट्रेसी काल्डवेल र सुनिता विलियम्स दुई-दुई पटक उडेका छन्।

“अहिलेको अवस्थामा हामी अन्तरिक्षयात्रीसँग पहिलेभन्दा धेरै काम गर्न सक्ने क्षमता र प्रदर्शन हेर्छौँ,” नासा अन्तरिक्षयात्री तथा यूकेको एक्सटर विश्वविद्यालय चिकित्सा विद्यालयका मानार्थ प्राध्यापक माइकल बारेट भन्छन्।

“आजका अन्तरिक्षयात्री बहुराष्ट्रिय यानमा उड्छन् र अन्तरिक्षमा हिँड्ने, रोबोटसञ्चालित हात चलाउन, धेरै प्रकारका प्रणालीसँग अभ्यस्त, अँग्रेजी र रुसी भाषा जान्ने र छ महिनासँग एक्कै सानो स्थानमा रहन सक्ने गुण भएको हुनुपर्छ।”

तर पृथ्वीबाहिर निस्केपछि अरू कुन चुनौती सामना गर्नुपर्छ?

अन्तरिक्षमा मानव शरीरमा आउने परिवर्तनका बारेमा धेरै थाहा भइसकेको छ। “मलाई के लाग्छ भने हामी साँच्चै नै अर्को ग्रहको जीवजस्तो हुन्छौँ,” चिकित्सक समेत रहेका बारेट भन्छन्। “तपाईँको शरीर परिवर्तन हुन्छ, त्यसले कसरी काम गर्छ त्यो परिवर्तन हुन्छ। यो वास्ततमा उल्लेखनीय परिवर्तन हो”

अन्तरिक्षयात्रीहरूले चन्द्रमाको सतहमा काम गर्दा चुनौतीको सामना गर्नुपर्छ। “पृथ्वीको भन्दा छ भागको एक भाग जति मात्रै गुरूत्वाकर्षण हुने भएपनि उनीहरूले गर्हौ पोशाक लगाउनुपर्छ एवम् अन्वेषणका लागि खन्ने, उक्लने र झिक्ने यन्त्रहरू बोक्नुपर्छ जसले खतरा बढाउँछ।” अन्तरिक्षयात्री लड्दा हड्डी भाँच्चिने वा पोशाकमा प्वाल पार्ने खतरा हुन्छ।

चन्द्रमाको धुलोको पनि समस्या छ। अपोलोका यात्रीहरूको पोशाकभित्र धुलो छिर्दा खोकी र श्वासप्रश्वासमा समस्या देखिएको घटना भएको थियो। त्यसलाई नियन्त्रण गर्ने समाधान पत्ता लगाउनु आवश्यक छ।

विकिरण सबैभन्दा ठूलो चुनौती हो। पृथ्वीको सुरक्षात्मक चुम्बकीय घेराबाहिर अन्तरिक्षयात्रीहरू पृथ्वीको तल्लो आकाशमा भन्दा तीन गुणा बढी विकिरणसँग जुध्नुपर्छ। यसले उनीहरूमा क्यान्सर र मुटुरोगको खतरा बढ्छ।

नासाको नयाँ पुस्ताको यान ओराइअनमा विकिरण कम गर्ने सामग्री प्रयोग भएका छन्।

ओराइअन

अमेरिकाको चन्द्रमामा फर्कने योजनाको महत्वपूर्ण कोशेढुङ्गा ओराइअन यात्रु यान हो। यसको बनोट हालैका अन्तरिक्ष यानहरूको जस्तो नभइ अपोलोसँग मेल खाने खालको छ। धेरैका लागि यसले सबै कुरा सम्भव भएको अन्तरिक्ष अन्वेक्षणको स्वर्णयुगको प्रतिनिधित्व गर्छ।

तर १० टनको यो यानले प्रयोग गरिरहेको प्रविधि सन् १९६० तिर अकल्पनीय थियो र यसलाई निर्माण गर्दाको प्रक्रिया पनि सिर्जनशील छ। नासाका लागि ओराइअन बनाइरहेको लकहेड मार्टिनमा इन्जिनियरहरूले अगमेन्टेड रियालिटी चश्मा लगाउँछन्।

“शीशाबाट तपाईँ बाहिर हेर्नुहुन्छ तर त्यहाँ बाहिर देखिएका वस्तुहरूमाथि थुप्रै डिजिटल वस्तुहरू पनि देख्नुहुन्छ,” नयाँ प्रविधि प्रमुख शेली पिटरसन भन्छिन्।

वास्तविक संसारमाथि थपिएको निर्देशनहरू हेरेर प्राविधिकहरूले कहाँ प्वाल पार्ने वा कहाँ तार बाँध्ने भन्ने जस्ता कुराहरू सजिलै थाहा पाउन सक्छन्। यसको अर्थ हजारौँ पाना भएको म्यानुअल घरीघरी हेर्नुपर्ने बाध्यता पनि हुँदैन र उनीहरू छिटो र सहज तरिकाले काम गर्न सक्छन्।”

“हामीसँग ओरायनमा काम गरिरहेको एकजना हुनुहुन्छ जसको अवकाश लिने समय हुन लाग्यो तर उहाँ यसलाई पूर्णरूपमा हेर्ने चाहनामा अवकाशलाई ढिलो गर्ने इच्छा व्यक्त गरिरहनु भएको छ।”

अपोलोको तुलनामा “ओरायनको प्रति क्यूबिक फुट क्षमता निक्कै बढी छ,”लकहिड मार्टिनका इन्जिनियरिङका वरिष्ठ प्रबन्धक रब च्याम्बर्स भन्छन्। “त्यसैले त यो डिजाइन र निर्माण गर्नु कठिन छ।”

औरायन राष्ट्रपति जर्ज डब्लु बुशको चन्द्रमामा फर्कने सन् २००४ को योजनाको अंश थियो। बाराक ओबामाले सन् २०१० मा सो योजना रद्द गर्दा बाँचेको एकमात्र अंश पनि हो।

ओरायनको चार कम्प्युटरहरूले मानिसको सहयोगबिना नै यसले गर्ने लगभग सबै काम गराउन सक्छन्।

ती कम्प्युटरहरू बोइङको ७८७ जेटका लागि बनाइएका जस्तै हुन् तर तिनलाई अन्तरिक्ष यात्राका लागि थप बलियो बनाइएका छन्। “अन्तरिक्षका हुनसक्ने खतराका कारण नै चारवटा कम्प्युटर राखिएका हुन्,” च्याम्बर्स भन्छन्।

ती कम्प्युटर सारै नयाँ भने होइनन्। अन्तरिक्षयात्राका लागि नयाँ र सिर्जनात्मकभन्दा पनि परीक्षणका खरो उत्रिसकेका सामग्रीहरू प्रयोग गर्नुपर्छ।

ओराइअनको बाहिरी भाग पनि अन्तरिक्षका साना साना ढुङ्गाका ठक्कर सहन सक्ने खालको छ।